تحلیل آسیب پذیری کشاورزان سبزی و صیفی کار با استفاده از چارچوب معیشت های روستایی پایدار: مطالعه موردی در شهرستان اسدآباد

کشاورزی از مهمترین فعالیت های مناطق روستایی است و هرگونه اختلال در آن معیشت خانوارهای روستایی را دچار آسیب می کند، سبب رکود اقتصادی در نواحی روستایی گردیده و مسایلی همچون کاهش تولید، مهاجرت افراد از روستا به شهر، افزایش بیکاری، فاصله طبقاتی بین شهر و روستا، فقر و پایین آمدن درآمد روستائیان را بوجود می آورد. آسیب پذیری و عدم ظرفیت انطباقی از عوامل تهدید کننده پایداری معیشت روستائیان است. از این رو این مطالعه به منظور تحلیل آسیب پذیری کشاورزان سبزی و صیفی کار با استفاده از چارچوب معیشت پایدار خانوارهای روستایی انجام گرفته است. این پژوهش کاربردی از روش شناسی ترکیبی مطالعات موردی و پیمایش استفاده می کند و رویکردی کمی و کیفی دارد. گروه هدف و جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کشاورزان سبزی و صیفی کار شهرستان اسدآباد در استان همدان (2000 نفر) هستند. در انجام پیمایش، حجم نمونه با استفاده از جدول کرجیس و مورگان 298 نفر تعیین گردید و از یک نمونه گیری چند مرحله ای در انتخاب کشاورزان استفاده شد. علاوه بر استفاده از فنون گروههای متمرکز، مصاحبه های نیمه ساختارمند و فنون مشارکتی، در پیمایش از مصاحبه ساختارمند با بکارگیری پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط منابع مکتوب و تیم متخصصان از دانشگاه و سازمان جهاد کشاورزی تایید گردید. در بررسی پایایی آن نیز با انجام مطالعه مقدماتی ضریب آلفای کرونباخ سازه های اصلی پرسشنامه بین 80/0 تا 89/0 بدست آمد و از تحلیل عامل برای تعیین روایی سازه استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای spss ویرایش 18 و excel استفاده گردید. نتایج نشان داد که کشاورزان از ابعاد انسانی، فیزیکی، طبیعی و اقتصادی آسیب پذیرند. سرمایه های مالی، انسانی، طبیعی و اقتصادی کشاورزان با یکدیگر متفاوت بوده و از لحاظ اجتماعی نسبتا بالا می باشند، ولی دسترسی بیشتر آنها به خدمات موسسه های بیرونی چندان بالا نیست. ظرفیت انطباقی کشاورزان رابطه منفی و معنی داری با آسیب پذیری آنها دارد. همچنین آسیب پذیری با میزان دسترسی به خدمات بیرونی و تنوع در استراتژی های معیشت خانوارها رابطه منفی دارد. آسیب پذیری و ظرفیت انطباقی در دهستانها و روستاهای مختلف و برحسب نوع محصول متفاوت است. بنابراین با افزایش ظرفیت انطباقی، درآمد از فعالیت های غیر کشاورزی و دسترسی و ارتباط با نهادهای بیرونی آسیب پذیری کاهش می یابد. تاسیس و تقویت تشکل ها، تاسیس صندوق های قرض الحسنه کشاورزان خرده پا، تسهیل دریافت اعتبارات، بهبود نظام های ترویج در تولید و بازاریابی و کمک به تنوع بخشی استراتژی های معیشت پیشنهاد می گردد.